Bu Sessizlik Hepimizin Sorumluluğu
Son yıllarda ergen intiharları üzerine konuşurken çoğu zaman tek bir soruya takılıp kalıyoruz: “Neden?”
Oysa asıl sorulması gereken başka bir soru var: “Ne zamandır kimse duymuyordu?”
Çünkü ergen intiharlarının büyük bir bölümü ani değil; uzun süredir bastırılan, görülmeyen ve konuşulamayan bir ruhsal yorgunluğun sonucudur. Bu yorgunluğun en sık filizlendiği yerlerden biri ise okullardır. Akademik baskının, sürekli değerlendirilmenin ve kıyaslanmanın yoğunlaştığı bu alan, bazı ergenler için güvenli bir öğrenme ortamı olmaktan çıkarak yüksek kaygı üreten bir hayatta kalma sahnesine dönüşmektedir.
Psikiyatrist Aaron T. Beck, depresyonun temelinde kişinin kendisi, dünya ve gelecek hakkında geliştirdiği olumsuz düşünce kalıplarının yattığını söyler. Okul ortamında sürekli “yetersiz”, “başarısız” ya da “geride kalan” olarak hisseden bir ergen, zamanla bu düşünceyi kimliğinin merkezine yerleştirir. Sessizlik burada başlar. Çünkü ergen, artık anlatmanın bir anlamı olmadığını düşünür.
Sosyolog Émile Durkheim, intiharı bireysel bir eylemden çok toplumsal bağların zayıflamasıyla ilişkilendirir. Aidiyet duygusunu kaybeden birey, görünmez hâle gelir. Okulda görülmeyen, evde “abartıyorsun” denilen, duyguları küçümsenen ergen; kalabalıklar içinde yalnızlaşır. Bu yalnızlık çoğu zaman bağırarak değil, sessizleşerek kendini gösterir.
Ergenlik dönemi, kimliğin kırılgan olduğu bir evredir. Çocuk psikiyatrisi ve psikanaliz alanında uzmanlaşan Donald Winnicott, bu dönemde gencin “tutulmaya” ihtiyaç duyduğunu vurgular. Ergen, güçlü görünmeye zorlandığında değil; kırılganlığına alan açıldığında ayakta kalır. Ancak okul kaygısı, genci sürekli güçlü olmaya zorlar. Başarısızlık, yalnızca bir not değil; varoluşsal bir tehdit gibi algılanmaya başlar.
Bu noktada yetişkinlerin en sık yaptığı hata, sessizliği sorun yokluğu sanmaktır. Oysa birçok ergen yardım istemez; çünkü yardım isteyince daha fazla baskıya maruz kalacağını düşünür. “Biraz daha çalış”, “Bu kadar stres yapacak ne var”, “Herkes senin yaşında böyleydi” gibi cümleler, gencin iç dünyasını daha da kapatır. Sessizlik derinleşir.
Sosyolog Zygmunt Bauman, modern toplumda bireyin sürekli performans sergilemek zorunda bırakıldığını söyler. Bu zorunluluk, ergenlerde “yetememe” korkusunu besler. Okul kaygısı yalnızca derslerle ilgili değildir; hayatta yer bulamama korkusunun bir yansımasıdır.
Ergen intiharlarını önlemek için yalnızca rehberlik servislerini ya da kriz anlarını konuşmak yetmez. Asıl mesele, krizden önceki uzun sessizliği fark edebilmektir. Okullarda başarı kadar ruh sağlığının da konuşulması, evlerde notlardan önce duyguların sorulması gerekir.
Belki de bugün en hayati soru şudur:
Ergenler neden bu kadar sessiz ve biz bu sessizliği neden bu kadar geç fark ediyoruz?
Prof. Dr. Kürşat Şahin YILDIRIMER
