Çanakkale Savaşlarının Yapıldığı
Yerlere Girişler 38 Yıl Boyunca yasaktı
Bu yazımızda, dünyanın en güçlü donanmalarına ve askerî kuvvetlerine karşı muhteşem bir zafer kazandığımız ve 250 bin şehit verdiğimiz Çanakkale bölgesinde olup bitenlerle ilgili hazin bir hikayeden bahsedeceğim. İşte 1915’teki müthiş savaşların cereyan ettiği o bölgeye tam 38 yıl sivil ziyaretçilerin girmesi yasaktı. İngilizler ve Fransızlar kendi ölülerini tespit edip onlar için mezarlar ve anıtlar yaparken bizim şehitlerimizin kemikleri açıkta kaldı, sayısız savaş objeleri hurdacılara satıldı. Böylece koca bir tarih yok edildi. Şimdi bu hadiseyi adım adım takip edelim. Bizimle savaşanlar ne yapmış, biz ne yapmışız görelim. Evvela onlardan başlayalım.
Bizim en büyük düşmanımız İngiltere ne yaptı? Britanya Savaş Mezarları Komisyonu, savaş mezarları üzerinde 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi sonunda çalışmalara başladı. Gelibolu’ya gelen uzmanlar savaş bölgelerini adım adım dolaşarak savaş esnasında rastgele gömülen ölülerinin yerlerini tespit ettiler. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalandığında, Britanya Savaş Mezarları Komisyonu, Arıburnu-Conkbayırı (Anzak) alanlarında 4300 mezarın olduğu 29 mezarlık ile Cape Helles ve Conkbayırı anıtlarını tamamladılar. İngilizler 1919’dan 1924’e kadar 31 tane mezarlık ile 3 tane de anıt yapmışlardır.
Fransızlar ise 3236 mezar ile bir anıtın olduğu Fransız mezarlığını 1926’da tamamlamıştır.
Şimdi gelelim bize: Çanakkale Savaşının bitiminden sonra 1953 yılına kadar tam 38 yıl savaşlarının cereyan ettiği Gelibolu yarımadası girilmesi yasak yerler olarak ilan edilmiş ve sivil ziyaretçiler 1953 yılına kadar bu bölgeye girememiştir. Bu zaman zarfında civardaki köylüler, savaş objelerini hurdacılara satmışlardır. 1970’li yıllara kadar çevre köylülerinin geçim kaynağının mühim bir kısmı hurda mermi, top tüfek, silah, kurşun ve savaş araç ve gereçleri oluşturmuştur.
Çanakkale’ye 1933’te Romanya ve Bulgaristan tarafından muhacirler getirilmiştir. Bunlara o bölgelerde araziler verilmiştir. Bu muhacirlerin uzun yıllar en büyük geçim kaynakları, Çanakkale savaşından kalan o metal malzemeleri satmak olmuştur. Buradaki köylüler şehit kemiklerinin yanındaki mermi kovanlarını, silah parçalarını toplayıp hurdacılara satmışlardır.
Bunlar sivillerin yaptığı satışlar. Bu satışların büyüğü resmî kanallardan yapılmıştır. 1923 yılında çıkarılan 78 sayılı kararname ile satışlar iktidarlar eliyle yapılmıştır. 1965 yılına gelinceye kadar iktidarlar bu satışları yapmışlardır. Bunlar arasında neler yoktu ki? Yüzbinlerce mermi ve tüfek, diğer silah parçaları, tabyalarda kullanılan 137 büyük top, kocaman gövdeli, asansörlü dev makineler iktidarlar eliyle hurdacılara satılmıştır. İktidarlar bu hurdaları ilk başlarda İtalya’ya ihraç etmiş, daha sonraları demir, bakır, kurşun, kalay, alüminyum, nikel hurdaları yurt içinde kullanmıştır. 1950 yılından sonra iktidar, kıyılara vurmuş olan savaş gemilerini jilet fabrikalarına, topları da hurdacılara satmıştır.
Bütün bu savaş hatıraları güzel bir şekilde değerlendirilebilir, düşmanlara ait olanlar bir tarafta, büyük toplar başta olmak üzere bize ait “gazi objeler” bir tarafta sergilenebilir, böylece genç nesiller bunlara bakıp o günleri hatırlarlardı.
Çanakkale Savaş bölgesindeki objelerin köylüler ve iktidarlar tarafından satılması gibi elem verici icraatlar bir yana; bizi asıl üzen ve elemle dolduran hadise; düşmanlar kendi ölülerine sahip çıkarak onlar için mezarlar ve anıtlar yaptırırken bizimkilerin şehitlerimize sahip çıkmayışıdır. Şehit kemikleri yıllarca açıkta kalmış, nihayetinde Demokrat Parti iktidarının son yıllarında Çanakkale bölgesinde bir anıt yapılması kararlaştırılmıştır. Abidenin gövde inşaatı, 18 Eylül 1959’da tamamlanmış, abidenin resmî açılışı 21 Ağustos 1960’ta yapılmıştır.
Savaşın hatıraları olan objelerin hurdacılara satışı 1965’e kadar devam etmiştir. Bu tarihte iktidar bölgeye Cemalettin Seber isminde bir müfettiş göndermiş, bu vatanperver müfettiş iki ay bölgede vazife yapmış, Çanakkale savaşından kalma topların hurdacılar tarafından toplandığını bizzat görmüş, bir rapor hazırlamış ve böylelikle satışın durdurulmasını sağlamıştır. Buna “Ba’de harabi’l Basra” denir.
Çanakkale’deki şehitlerimize sahip çıkmayışın vebali Osmanlı devrinde, Tek Parti devrinde ve 1957’ye gelinceye kadar işbaşında olan iktidarlara aittir.
Bakınız, Sevgili Peygamberimiz (asm) Uhud Savaşından sonra yaralı olmasına rağmen ilk iş olarak şehitlerin defnedilmesine bizzat nezaret etmiştir. Osmanlı devrinde “savaş vardı” denilebilir, ne olursa olsun bütün şehitlerimiz defnedilebilirdi. Bu ihmal sonraki yıllarda da devam etmiştir. İngilizler ve Fransızlar savaştan hemen sonra kendi ölülerine sahip çıkarken bizim şehitlerimizin açıkta olan kemikleri ancak 1957’den sonra bir mezara kavuşmuştur.
