Edep Necip Milletimizin Getirisi Olan Kültürümüzün En Büyük Ahlakıdır.
Edepli ol, edebini yaşa, töreni yaşa, yaşat, demiş atalar, töreler, pirler, erenler
Edepli olacağız da, edebimizi yaşayacağız da, töreyi yaşatacağız da, nedir bu edep, töre?
Hani şimdilerde moda oldu ya, Türkün Töresi, Türkün Edebi. Bunların bir öğrenimi var mıdır, öğreniminde müfradatı nedir!
EDEP deriz TÖRE deriz de, nedir bunlar, neyi ifade eder, bunlardan bi haber yaşar durur sonra da edepli ol, Türkün töresine göre yaşa der tenkitlerde bulunuruz.
Aslında sözü söyler ama mahiyet algısı bizde yoktur. Bu milletin başındaki en büyük sorun anlam kargaşasıdır, konuştuğunu kendi bile anlamaz.
O yüzden hiç bir devletin eğitim bakanlığı nezdinde kendi konuştukları dilin, kelimede sözlük anlamı mahiyetinde sözlük kullanmazlar.
Çünkü konuştuklarını anlarlar. Bu sadece bu millete has bir uygulamadır ki Türkçe dersinde Türkçe sözlük kullanırız.
Allah Allah. Türkçe konuşanın Türkçeyi anlaması için ona Türkçe sözlük?
Nasıl bir zihniyet, nasıl bir olgu ki konuşana, ne konuştuğunu anlasın diye birde sözlük oluşturmuşuz ve bizler buna Türküz, Türkçe konuşur,
ANLAMAK İÇİN TÜRKÇE SÖZLÜK KULLANIRIZ, demek ne kadar acı. Asıl anlatmak istediğimizin anlaşılması noktasında konuya böyle başladık.
Gelelim Türkçemiz deki edep ve töre kelimeleri üzerinden ne anladığımızı, anlatmak istediğimize,
Arapça kökenli bir sözcük olan edeb kelimesinin ilk anlamı terbiyedir. Kişinin toplum içerisinde ölçülü davranmasını sağlayan utanma duygusu da edep olarak nitelendirilir.
Edep kelimesinin sözlük anlamı: Toplumda oluşan töreye uygun davranış demekmiş Türkçe sözlükte. Bakın edep kelimesini kullanır bunun ne demek olduğunu anlamak için bile TÜRKÇE SÖZLÜK KARŞILIĞINA BAKTIM ne acı dedik mi kızmayın.
Birde TÖRE ne demek miş ona bakalım. Baktım... Bir kelime, kaç âdet kelime ile anlatılıyor inanmassanız tarifi aşağıda say.
1. Bir toplumda ahlâk, gelenek, görenek ve ortaklaşa alışkılarca belirlenmiş, benimsenmiş davranışların ve yaşama biçimlerinin, öteden beri uygulana gelen toplumsal kuralların, şu ya da bu konuda tutula gelen yolların tümü.
2.Toplum içinde bireylerin uymak zorunda bulundukları ahlaksal davranış biçim ve kuralları.
Edepli olmak,Türkün töresi gibi kelimelerde anlatılmak istenen şudur. Bir bireyin içinde bulunduğu toplumun inanç değerleri üzerinden, toplumun uymasının kaçınılmaz olan kurallar manzumesi ne töre, buna uymak noktasındaki toplumsal kabulüne, uygulanış biçimine edep deniyormuş,
Be hey gafiller, kelimeleri kullanırken bile çıkarcı davranmakta neyin nesi, Türkün Töresi dediğiniz Türk milletinin içinde bulunduğu inanç İslâmdır.
Töre bireylerin oluşturduğu sosyal hayatın getirisi, toplumun uymak zorunluluğunda kaldıkları değerlerin tümüne töre dendiğine göre, Türk Müslümandır, Müslümanın inancı gereği olan inanç biçimi Kur'an'dır, Kur'an olduğuna göre, Kur'an'a göre hareket etmekte bireylerin oluşturduğu sosyal hayatın içerisinde yaşanabilirliği noktasında edebi, inancı olan İslam'dan almaktadır ki bu da Türkün töresi olarak kabul görmüştür.
Töre inanç birliğinden oluşan birliktelik, bu birlikteliğin toplumsal devamlılığının sağlanmasına edep denmektedir.
Kısaca inandığın değerlere ne kadar bağlı isen, değerlerine o kadar bağlı olarak yaşa demektir.
Bu millet asırlar boyu İslâm dinini, din olarak kabul etmiş, bu inancına bağlı olarak yaşamış, İNANÇ DEĞERLERİNİN DEVAMINI SAĞLAYARAK TÜRK TÖRESİNDE, TÜRKÜN EDEBİNİ dünyaya örnek olarak göstermiştir. Ne zaman töresini, töre ismi ile töremizi yaşıyoruz diyerek, töresine uygun olmayan yaşam biçimini töreleştirerek yaşar hâle geldi, işte o zaman ortada ne Türk'ün töresi, ne Türk'ün edebi kaldı.
Türk töresi, Türk edebi diye ortaya çıkan töre, edep bize rağmen, bizden olmayanların bizi yönetmesi misali bizim töremiz, bizim edebimiz diye diye elin töresini, elin edebini edep diye yaşar, edepsizleşmiş toplumda, kendi edep ve töremizi mumla arar olmuşuz.
Her ahlâk edeptir ama her edep ahlâk değildir.
Kısaca; adap, “ Toplumların davranış yöntemlerinin (töreler) temeli”, edep de “ Bu yöntemlere (töre) uygun davranma” olarak özetlenebilir.
Edep adaptan gelir ki bizim edep anlayışımız töreye göre değil, hükmü ilahideki sınrlar ile belli olandır.
Edep, akıl ve hikmete muvafık hareket edip, Cenab-ı Hakk'ın emrettiği gibi yaşamaktır.
Hayâ ise, utanma ve ar duygusu olup, utanç verici durumlardan sakınmak ve nefsin süfli arzularını terk etmektir.
Edep, bütün hallerde istikamet ve iyilik üzere bulunmaktır. İşte o yüzdendir ki Türk'ün töresi İslâm edebi üzerine inşa olmuş, İslam'ın edebi kainatta cihan şumul olmuştur.
Hz Ali(r.a) efendimiz sözü ile,
Edebin ne kadar değerli olduğunu bilseydiniz, Allahtan rızık yerine edep talep ederdiniz.
Edep bizim necip milletimizin getirisi olan kültürümüzün en büyük ahlakıdır.
Selam ve dua ile
Adnan Şimşek
