Girit’teki Osmanlı Devleti’ne karşı isyanı anlayabilmek için Yunanistan’daki isyana bakmak lazım. Zira Girit konusunda yılanın başı Yunanistan’dı. Yunanistan asırlarca Osmanlı idaresinde kalan memleketlerdendi. Avrupa kıtasında ilk fethedilen yerlerdendi. Rumeli’deki fetihler Sultan Orhan Gazi zamanında başlamıştı. 1352’de Çimte Kalesi ele geçirilmişti. Orhan Gazi’nin büyük oğlu Şehzade Süleyman kumandasındaki ordu Gelibolu tepesinden Çanakkale’ye bakmıştı. Bu deryayı nasıl geçeceklerdi. O zamanlar ellerinde değil bir gemi, bir kayık bile yoktu. Şehzade Süleyman’ın emriyle o civardaki ormanlardan ağaç getirip sallar yaptılar. Bu sallarla 1354’te Rumeli topraklarına ayak bastılar. Bu beldeler 1358’e kadar adım adım fethedildi. Tekirdağ, Bolayır, Keşan, Malkara, Lüleburgaz, Çatalca, derken bütün Trakya fethedildi. Sıra bugünkü Yunanistan denilen topraklara geldi ve adım adım fethedildi. 1458’de Atina fethedildi. 1460’ta Mora Yarımadası alındı. 1571’de Kıbrıs, 1670’te Girit fethedildi.
Tarihimizi çok iyi incelemeliyiz. Bu fethedilen topraklarda 19. yüzyılın başlarında isyanlar başladı. Bu isyanların arkasındaki parmaklar; İngiltere, Fransa ve Rusya idi. İngiltere, her zaman olduğu gibi bütün fitnelerin başı idi. Rusya, günümüz Amerika’sı gibi İslam ülkesine karşı bir fil, yani vurucu güç olarak kullanılıyordu. 1821’de Mora isyanı çıktı. Yunanistan da isyan etti. Bu isyanlarda Fener Rum Patriği Grigoryos’un parmağı da vardı. Bu tespit edilmiş, yapılan yargılamada suçu sabit görülmüştü. Benderli Ali Paşa’nın fermanıyla bu hain patrik 22 Nisan 1821’de idam edildi. Patriğin asıldığı günden sonra idama götürülürken dışarı çıkarıldığı odanın kapısı kilitlenmiştir. Bugün o kapı hâlâ kapalıdır.
İngiltere, Fransa ve Rusya, Müslümanların tamamının Yunanistan’dan çıkarılmasını kararlaştırmışlardı. Osmanlı Devleti onların bu küstahça tekliflerini reddetti. Bunun üzerine bu devletler filolarını gönderdi ve Osmanlı Devleti’nin Ege Denizi’ndeki filosunu yaktılar. Osmanlı Devleti zararın tazmini için bu devletlere çağrı yaptı. Rusya bu çağrıya savaş açarak cevap verdi. 1828’deki savaşta Osmanlı Devleti mağlup oldu. Rusya, Erzurum ve Kars’ı işgal edip Trabzon’a doğru ilerlemeye başladı. Osmanlı Devleti’nin Prusya aracılığıyla sulh istemesi üzerine “Edirne Anlaşması” imzalandı. Bu anlaşma hükümleri gereğince Yunanistan’a bağımsızlık verildi.
Yunanistan ve Mora’daki isyanlara paralel olarak 1821 Temmuz’unun başlarında Girit’te de isyan çıkmıştı. Sultan 2. Mahmut isyanın bastırılmasını Mısır Vals Mehmet Ali Paşa’ya havale etmişti. Girit’teki bu isyan 1841’de bastırıldı.
Yunanistan’ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra 1830’da kurucu devletler olan Rusya, İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti’ne; Girit’in Yunanistan’a verilmesini ya da muhtariyet verilmesini teklif ettiler. Osmanlı Devleti, bu teklifleri reddetti. Ondan sonra Girit’te isyanlar devri başladı.
Bizim asıl konumuz, “Yakın tarihimizdeki büyük hatalar.” Girit’in elimizden gidişinde de büyük hatalar yapılmıştır. Defalarca asilerin ele geçirilmesine rağmen, bunların, o malum devletlerin baskısıyla Yunanistan’a teslim edilmesi gibi... Bu isyanların bastırılmasında pek çok şehit verilmiştir. Peki o şehitlerin hukuku ne olacak?
Girit’teki isyanlara bakmaya devam edelim: 1864’teki ayaklanma bastırıldıktan sonra 1866’da bir ayaklanma daha oldu. Bu ayaklanmayı yapanlar 2 Eylül 1866’da kendi kendilerine Girit’in Yunanistan’a ilhak edildiğini ilan ettiler. Bu isyan bastırıldıktan sonra Sultan Abdülaziz zamanında, 1868’de yeni bir isyan oldu. Birçok defalar tekrarlanacağı üzere, yine isyancılara taviz verildi. Yakalanan isyancılar, üçlü çetenin baskısıyla Yunanistan’a teslim edildi. Üstelik bu isyancılar Osmanlı gemileriyle taşınıyor, yiyecek içecekleri de Osmanlı tarafından karşılanıyordu.
1878’de Osmanlı Devleti’nin Rusya ile savaşta olmasını fırsat bilen Giritli Rumlar, bir kere daha ayaklandılar. 23 Ekim 1878’de yapılan anlaşmaya göre Girit valisi Hıristiyan, yani yerli Rumlardan olacaktı. Bu, büyük bir tavizdi.
İsyanlarda Müslümanların yaşadıkları köylere baskınlar yapılıyor, masum insanlar hunharca öldürülüyordu. Müslümanlar da toprak, servet ve eşyalarını bırakıp sahildeki eş, dost ve akrabalarına sığınıyorlardı. Bu Müslüman halkın servet ve arazileri, ilk başta isyana katılmayan Rumların da iştahını kabartmaya başladı ve onlar da zamanla isyancılara katıltmaya başladılar.
