Kayıt Dışı Çalışmayın, Çalıştırmayın
Çalışma hayatında sosyal güvenlik; çalışanları, karşılaşma ihtimali olan tehlikeler ve sonuçlarına göre çalışamaz veya muhtaç duruma düşme riskine karşı koruma altına alarak, bu kişilere gelir garantisi sağlayan bir sistemdir. Ayrıca sosyal güvenlik hakkı, yasalarla koruma altına alınmış, vazgeçilemez bir haktır.
Mevcut sosyal güvenlik mevzuatına göre, işçinin sosyal güvenliğinin sağlanması yükümlülüğü tamamen işverenlerin üzerine bırakılmıştır. İşverenler; işe başlattıkları işçilerin işe başlama tarihlerini, her ay aylık çalışma gün ve kazançlarını, işten ayrılan işçilerin ise işten ayrılma tarihi ve ayrılış nedenini Sosyal Güvenlik Kurumuna elektronik ortamda bildirmek zorundadır. Ayrıca mevcut sosyal güvenlik sistemimize göre işçinin sosyal güvenlik primlerinin ödeme yükümlülüğü de işverenlerin üzerine bırakılmıştır. Buna göre, işveren gerek işçinin brüt maaşından kesilen primleri gerekse kendi adına tahakkuk eden primleri Sosyal Güvenlik Kurumuna ödemek zorundadır.
Peki, işçinin sosyal güvenliğinin (sigortasının) sağlanmaması, başka bir deyişle işçinin kayıt dışı çalıştırılmasının sonuçları nelerdir?
Bu hususu; işçi, işveren ve devlet açısından olmak üzere üç başlık altında değerlendirmek gerekmektedir. Çünkü kayıt dışı çalışmanın yalnızca işçiye ve işverene değil, devletimize de doğuracağı sonuçlar vardır.
Kayıt dışı (sigortasız) çalıştırılan işçi; sağlık hizmetlerinden ücretsiz faydalanamayacak, işten çıkarıldığı takdirde işsizlik ödeneği alamayacak, malul duruma düşmesi veya emekli olmak istemesi hâlinde kayıt dışı çalıştığı süreler dikkate alınmayacaktır.
Kayıt dışı (sigortasız) çalıştıran işveren; şikâyet ve davalara maruz kalacak, sigortasız işçi çalıştırdığının tespit edilmesi hâlinde yüklü miktarda idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır. Hele bir de sigortasız çalışan işçinin iş kazasına maruz kalması hâlinde, işverenin karşılaşacağı yaptırımlar daha da artacaktır.
Devlet açısından ele aldığımızda ise kayıt dışı işçi çalıştırılması; devletin elde ettiği prim/vergi gelirlerinin azalmasına ve sosyal güvenlik alanına hazineden aktarılan giderin artmasına yol açacaktır.
İşverenler şunu da bilmelidir ki sosyal güvenlik, yani sigorta, işçinin yasalarla korunan en temel hakkıdır ve dolayısıyla kul hakkıdır. İşverenin, işçisinin sigortasını yapmaması hâlinde, hem işçi mağduriyet yaşayacak hem de işveren yüklü para cezasıyla karşı karşıya kalacaktır. Kaldı ki sigortasız çalışma konusunda yapılan incelemeler ve görülen davaların neredeyse tamamı işçi lehine sonuçlanmaktadır.
Bu nedenle işverenlerimize kayıt dışı işçi çalıştırmamayı, işçilerimize ise kayıt dışı çalışmamayı; böyle bir durum söz konusuysa ALO 170 hattını arayarak müracaatta bulunmalarını tavsiye ediyorum. Gerek kendi geleceğimiz gerekse ülkemizin geleceği için; kayıt dışı çalışmayın, çalıştırmayın.
Şerafettin YILDIZ