Sessizlikten Ekrana: Kuşaklar Değişti, Travma El Değiştirdi…
Toplumlar, kendilerini en çok çocuk yetiştirme biçimleriyle ele verir.
Bir kuşağın sustuğu yerde diğeri bağırır; bir kuşağın bastırdığı duyguyu, sonraki kuşak taşır. Bugün yaşadığımız toplumsal ve psikolojik sorunları anlamak için kuşakları yalnızca yaş aralıklarıyla değil, taşıdıkları duygusal mirasla okumak gerekir.
Sessiz Kuşak (1928–1945): Hayatta Kalmanın Bedeli Olarak Susmak
Savaş, yokluk ve hayatta kalma mücadelesiyle şekillenen Sessiz Kuşak için duygu, çoğu zaman bir lüks sayıldı. İtaat, sabır ve dayanıklılık yüceltildi; duygular bastırıldı. Travma konuşulmadı, çünkü konuşmak zayıflıkla eş tutuldu.
Bu kuşağın çocuklarına bıraktığı miras; sessizlikle örülmüş bir psikolojik dayanıklılık ve ifade edilemeyen duygulardı.
Norbert Elias’ın belirttiği gibi, uygarlık süreci çoğu zaman duyguların bastırılmasını “olgunluk” olarak kodlar. Ancak bastırılan her duygu, bir sonraki kuşakta farklı bir biçimde geri döner.
Baby Boomer Kuşağı (1946–1964): Çalışarak Değer Kazanmak
Savaş sonrası yeniden inşa döneminin çocukları olan Baby Boomer’lar için çalışmak kutsal bir görevdi. Üretmek, ayakta kalmanın ve değerli olmanın tek yolu olarak görüldü. Dinlenmek, keyif almak ya da durmak suçluluk duygusuyla eşleşti.
Bu kuşak, çocuklarına fedakârlığı miras bıraktı; fakat aynı zamanda yüksek beklentiler yükledi.
Max Weber’in “çalışma ahlakı” kavramı, bu kuşağın ruhunu anlamak için hâlâ güçlü bir anahtardır: Çalışmak yalnızca ekonomik değil, ahlaki bir zorunluluk hâline gelmiştir.
X Kuşağı (1965–1980): Güçlü Olmak Zorunda Kalan Çocuklar
Ekonomik krizler, politik belirsizlikler ve çalışan ebeveynlerle büyüyen X Kuşağı, erken yaşta olgunlaşmak zorunda kaldı. Kendi kendine yetebilmek bir erdemdi; duygusal ihtiyaçlar ise çoğu zaman ertelendi.
Bu kuşağın temel kırılganlığı, güvensizlik ve kontrol ihtiyacıdır. Güçlü görünme çabası, çoğu zaman derin bir yalnızlığı gizler.
Anthony Giddens’ın risk toplumu vurgusu, X Kuşağı’nın dünyasını açıklar: Sürekli tetikte olmak, geleceği kontrol etmeye çalışmak.
Y Kuşağı – Millennials (1981–1996): Potansiyel Baskısı Altında Tükenmek
Y Kuşağı, önceki kuşaklara kıyasla daha fazla desteklenen, teşvik edilen ve “özel” hissettirilen bir çocukluk yaşadı. Ancak bu destek, zamanla görünmez bir baskıya dönüştü: “Potansiyelini kullanmalısın.”
Sonuç; tükenmişlik, yetersizlik hissi ve sürekli onay arayışı oldu.
Byung-Chul Han’ın ifade ettiği gibi, modern birey artık dış baskılarla değil, kendi kendini sömürerek yorulmaktadır. Y Kuşağı bu içsel yorgunluğun en belirgin taşıyıcısıdır.
Z Kuşağı (1997–2010): Görünür Ama Yalnız
Dijital dünyanın içine doğan Z Kuşağı, her zamankinden daha görünür; fakat aynı ölçüde yalnızdır. Sosyal medya, sürekli kıyaslanma ve sınav baskısı bu kuşağın ruhsal yükünü artırmıştır.
Kaygı bozuklukları, değersizlik hissi ve sosyal izolasyon bu kuşağın temel kırılganlıkları arasında yer almaktadır.
Sherry Turkle’ın dediği gibi: “Bağlantı hâlindeyiz ama ilişkide değiliz.” Z Kuşağı, bu çelişkinin tam merkezindedir.
Alfa Kuşağı (2010 ve sonrası): Algoritmaların Çocukları
Alfa Kuşağı; tabletler, yapay zekâ, algoritmalar ve hız çağının çocuklarıdır. Dikkat dağınıklığı, sabırsızlık ve duygusal regülasyon güçlükleri bu kuşağın risk alanlarını oluşturmaktadır.
Aşırı korumacı ve müdahaleci ebeveynlik tutumları ise çocukların kendi duygularını düzenleme becerilerini zayıflatabilmektedir.
Zygmunt Bauman’ın “akışkan modernite” tanımı, Alfa Kuşağı’nın dünyasını anlamak için oldukça çarpıcıdır: Her şey hızlı, geçici ve sabırsızdır.
Bugünün Sorunu Nerede Başlıyor?
Bugün gençlerde artan kaygı, öfke, tükenmişlik ve anlamsızlık hissi bir tesadüf değildir. Bu tablo, kuşaklar boyunca aktarılan çözümlenmemiş duyguların bir sonucudur.
Her kuşak, bir öncekinin travmasını onarmaya çalışırken; çoğu zaman yeni bir kırılganlık üretir.
Sorun kuşaklarda değil; yüzleşilmeyen geçmişte, aceleci çözümlerde ve duygusal ihmaldedir.
Kuşaklar değişir…
Ama konuşulmayan duygular, sadece biçim değiştirir.
Prof. Dr. Kürşat Şahin YILDIRIMER
